Stress als pathologie

De Stresskliniek en de dienst psychosomatologie van het Brugmann ziekenhuis vieren hun tweejarig bestaan. De specifieke zorg beantwoordt aan een gevarieerde vraag van stressgebonden aandoeningen.

Twintig miljard euro: dat is de prijs van stress in vijftien landen van de Europese Gemeenschap. Meer dan 70% van alle bedienden (72%) heeft last van stress, net zoals 86% van de kaders en 37% van alle ambtenaren. 5% van alle Belgen neemt dagelijks een slaapmiddel en 4% een kalmeermiddel om stress te bestrijden. ‘Verontrustende cijfers’, zegt Prof. Philippe Corton van de Stresskliniek, ‘die ons hebben aangezet om een gespecialiseerd centrum op te richten.’

‘De zorg komt nu al twee jaar aan een zeer gevarieerde vraag’, treedt Prof. Isidore Pelc, diensthoofd psychiatrie hem bij.

‘Stress is een archaïsche fysiologische reactie die het orthosympathisch stelsel mobiliseert. Man kan aanvallend of ontwijkend ageren. Daarna neemt het parasympathisch systeem het over. Problemen ontstaan wanneer men niet kan ageren, noch ontspannen’, aldus Philippe Corton. De spanning blijft dan aangehouden en wordt negatief ervaren. Op dat ogenblik hebben we het over pathologische stress. De spanning is doorgaans het gevolg van een situatie waarin de persoon een discrepantie ervaart tussen de middelen en de capaciteiten waarover hij beschikt en het antwoord dat geboden moet worden. De schade kan zowel mentaal als fysisch zijn: een hartinfarct, een auto-ongeval, een depressie, een geperforeerde maagzweer, en zo meer.

‘We komen tussen als we vaststellen dat de stress een vernietigende impact heeft op psychisch en fysisch niveau. Stress is een van de zeldzame psychosomatische aandoeningen die dodelijk kunnen zijn’, zegt Prof. Corton.

Patiëntenprofiel

De specialist in de arbeidspsychopathologie wijst er op dat geen enkele situatie stresserend op zich is en dat alles afhangt van de persoon en van het ogenblik. ‘Meestal probeer je onzekerheid weg te werken, een mens is in wezen heel erg optimistisch. Was een mens realistisch dan zou hij het nooit in zijn hoofd halen een barbecue te organiseren.’

Is iedereen gelijk als het op stress aankomt? ‘Nee, natuurlijk niet. Mensen die last hebben van stress hebben wel vaak een bepaald profiel: ze zijn (hyper)actief, gemotiveerd, ze zetten door, soms tot het obsessionele, ze worden knelgezet door een situatie, ze kunnen moeilijk of slecht grenzen stellen, ze kunnen niet goed plannen, ze kunnen niet goed iets loslaten en ze hebben een goed zelfbeeld.’

In de stresskliniek worden somatische onderzoeken (biologisch en neurofysiologisch) en psychologische tests uitgevoerd. Patiënten ondergaan er situatietests (Life Events), belevingstests (General Health Questionnaire, stress test van Cohen) en attitudeonderzoeken (alexthymie, assertiviteit, enz.).

De patiënten in de Stresskliniek hebben een verhoogd mentaal lijden en een verhoogde stressbeleving.

De symptomen? ‘Deze patiënten hebben geen moeilijkheden om in te slapen, maar meestal worden ze rond drie à vier uur weer wakker en kunnen ze niet meer slapen wat voor een groot vermoeidheidsgevoel zorgt. We proberen dan het cortisolgehalte te meten –direct of indirect- bijvoorbeeld via het cholesterolgehalte want bij iemand die constant in stress leeft, is het cholesterolgehalte verhoogd.’ Andere symptomen zijn spierkrampen, hoofdpijn, concentratie- en geheugenstoornissen, nekstijfheid, enz.

Take fifteen

Het eerste wat de behandeling beoogt is –hoe kan het ook anders- het kwijtspelen van de stress. Het probleem wordt aangepakt bij de bron en onnodige stress wordt vermeden door de patiënt tijdelijk arbeidsonbekwaam te verklaren (vier a zes maanden). Dan wordt geleerd de stress te beheren door de blootstelling er aan te beperken en door te ontspannen. ‘Omdat het doorgaans gaat om eerder actieve mensen stellen we dynamische ontspanning voor zoals lichaamsbeweging en dynamische sofrologie. Bij een eerste consult vraag ik dat de patiënt een keer per dag vijftien minuten voor zichzelf neemt –en niet om 11 uur ’s avonds- om iets te doen wat hij graag doet.’

Wat het somatische betreft wordt eerst werk gemaakt van het grootste probleem: het slaaptekort, maar ook voeding, alcohol, roken en koffie komen aan bod. Op psychologisch vlak worden verschillende specialisten ingeschakeld om de patiënt te leren zijn grenzen te respecteren (assertiviteit), zijn emoties te delen (Gestalt), om een sociaal en relationeel leven te behouden en om afstand te kunnen nemen (cognitief herstructureren of psychodynamische therapie).

In de praktijk zijn er ambulante consultaties voor het stellen van de diagnose van pathologische stress waarna individuele en groepssessies volgen.

Patiënten met angststoornissen, depressie en fysische malaise kunnen worden opgenomen in de dienst psychosomatiek. ‘Daar is de verzorging intenser en dat kan nodig zijn omwille van de omgeving van de patiënt of om de ernst van de aandoening’, zo zegt Professor Charles Kornreich. ‘De ziekenhuisopname duurt ongeveer één maand en daarna wordt de behandeling ambulant verder gezet. De boodschap die wij meegeven is eenvoudig: probeer gezonder te leven en u wel te voelen’.

Auteur : Martine Versonne
Bron : Artsenkrant (nr 1577 van 12/03/2004) - ©Lejournaldumedecin.com