Operatiekwartier : een nieuwe start

Het operatiekwartier van de Hortasite kampt al maanden met een crisis. Wat doet het UVC Brugmann om daar uit te raken? Een focus op de uitdagingen voor de toekomst…

Hoogspanning: dit woord vat treffend de sfeer samen die de laatste tijd heerste in het operatiekwartier van de Hortasite. Oorzaak is een gebrek aan gespecialiseerde verpleegkundigen in de operatiekwartier. Volgens Anita Clemens, directrice van de Paramedische en Verpleegafdeling is dat niet het enige probleem. Het personeelstekort is maar het topje van de ijsberg.
De situatie werd zo erg dat de directie besloot om de dienst volledig in eigen handen te nemen.

Een moeilijk te vinden profiel

Of het nu in het UVC Brugmann, in België of in Europa is, alle ziekenhuisdiensten kampen met een tekort aan verpleegkundigen, maar vooral de operatiekwartier.
"Wat toekomstige verpleegkundigen vooral aanspreekt in het beroep, is het contact met de patiënt. Dat sociale aspect compenseert de stress en de moeilijke werkuren", aldus Françoise Joudart, stafverpleegkundige en aanwervingsverantwoordelijke. "Die sociale dimensie is echter minder aanwezig in de operatiekwartier." Hier ligt het gevraagde profiel totaal anders. De vereiste kwaliteiten ? Organisatietalent, precisie, zelfbeheersing, handigheid en interesse voor operatietechnieken. Wie als verpleegkundige in het operatieblok wil werken, moet een opleiding volgen van zes maanden tot één jaar, of een extra studiejaar volgen.
Stuk voor stuk vereisten die het onmogelijk maken om te putten uit het interne mobiele team of uit verpleegkundigen die op andere diensten werken van het UVC Brugmann.

Crisis in crescendo

"De situatie verergerde geleidelijk en verscherpte begin 2011", vertelt Anita Clemens. "De hoofdverpleegkundige stapte op, ondanks de hulp van een externe coach op voorstel van de directie." Het moet gezegd, de toestand is moeilijk beheersbaar: er zijn minstens acht gekwalificeerde verpleegkundigen te kort om de vijf operatiezalen van het algemene kwartier normaal te laten functioneren. "Om de crisis te bezweren, moesten we schipperen tussen drie basisprioriteiten: de zorgcontinuïteit waarborgen voor de patiënt, de psychosociale belasting beperken voor de teamleden en de financiële impact voor het ziekenhuis zo laag mogelijk houden."

Een bocht van 180 graden

"Om uit de crisis te geraken, vroegen we hulp aan instellingen in de buurt: het UKZKF, het CTR, het Militair Hospitaal en het UMC Sint-Pieter", vervolgt Anita Clemens. Tevergeefs, want ze hebben allemaal dezelfde problemen in hun operatieblok, zij het minder acuut.
Uiteindelijk kan de dienst overleven dankzij de ondersteuning binnen het UVC Brugmann zelf. Het aantal operatiezalen in de Hortasite daalde de voorbije zomer van 5 naar 3, en sommige ingrepen werden verschoven naar de Briensite. Iedereen droeg zijn steentje bij om de operatiekwartier van de Hortasite te helpen. Er werden ook tijdelijk drie zorgkundigen aangeworven om het team te versterken. Tegelijk moesten we de oorzaken van de crisis achterhalen. Medische en verpleegdirectie, HR-verantwoordelijke, personeel van de operatiekwartier: allemaal plegen ze overleg om de toestand te analyseren.
Er staat een nieuw beheersproject op stapel voor de dienst. Anita Clemens: "Er moet een volledig nieuw werkkader komen. Uiteindelijk biedt deze crisis een kans om dingen te verbeteren. Als de situatie niet zo erg was geweest, zou het veel moeilijker geweest zijn om veranderingen door te voeren."

Rekruteren in alle richtingen

Om het personeelstekort te counteren, kreeg Françoise Joudart de nodige hulp van Stéphanie Laurent, aanwervingsverantwoordelijke binnen de HR-directie. "Stagiairs en uitzendkrachten blijven de erste en de beste rekruteringsbron", aldus Stéphanie Laurent. "De geruchten die de ronde doen over de dienst, zijn echter weinig bemoedigend."
Dus beginnen ze allebei volop te adverteren in gespecialiseerde magazines en nemen ze actief deel aan jobbeurzen. Ze schakelen ook rekruteringsbureaus in, zowel in België als in het buitenland.

Meer dan acht nieuwe krachten voor de zomer

Vandaag begint de strategie van het UVC Brugmann vruchten af te werpen.
Zo werden er twee Tunesische en zes Portugese verpleegkundigen in dienst genomen. Waarom lukt het in die landen wel? "Bij hen wordt het verpleegberoep minder gewaardeerd", vervolgt Stéphanie Laurent. "In Portugal zijn veel verpleegkundigen werkloos en oefenen ze andere beroepen uit om te kunnen overleven. Een job aangeboden krijgen in een hightechdienst van een universitair ziekenhuis is voor hen een buitenkans." Maar het team zal nog meer versterking krijgen, met name van twee uitzendkrachten die een opleiding kregen tijdens de crisis en van twee spontane kandidaten, een Belgische en een Roemeense. Zonder de nieuwe hoofdverpleegkundige te vergeten, die aangebracht werd door een headhunter.
"Toch blijft interne rekrutering onze prioriteit", verduidelijkt Françoise Joudart. "We hebben altijd mankracht nodig en zijn bereid om verpleegkundigen op te leiden die zich willen specialiseren in deze dienst."

De nieuwkomers behouden

"Vandaag blijft de grootste uitdaging: opleiden, maar ook de nieuwe krachten behouden", benadrukt Stéphanie Laurent. "Alle ziekenhuizen zijn immers wanhopig op zoek naar operatieverpleegkundigen. Onze nieuwkomers moeten een warme ontvangst krijgen van het team, plus een aangepaste opleiding en begeleiding, kwestie van zich thuis te voelen in het UVC Brugmann. Er werd een programma opgesteld samen met de verantwoordelijken van de opleidingscel, de sterilisatiedienst en vrijwillige verpleegkundigen, anesthesisten en chirurgen. Daarnaast moeten we ook de oudgedienden blijven steunen, want ze besteden veel energie aan de opleiding van de nieuwkomers." Doel is om de cop lange termijn? De vijf operatiezalen weer normaal laten functioneren en een nieuwe zaal installeren. Anita Clemens besluit: "Als we daarin slagen en tegelijk tevreden en gemotiveerde verpleegkundigen en chirurgen behouden, kunnen we de crisis aangrijpen als een opportuniteit om de organisatie van de dienst te verbeteren."

:: De verpleegkundige : de spil van de operatiekwartier :: De verpleegkundige vervult een sleutelrol in de operatiezaal. Hij of zij moet :
het goede verloop van de ingreep helpen waarborgen, door de anesthesist en de chirurg doeltreffend bij te staan;
anticiperen op het verloop van de ingreep en daarbij het juiste materiaal aanreiken op het juiste ogenblik;
de activiteit van de andere professionals coördineren, om de organisatie binnen de operatiezaal te optimaliseren.

:: Het nieuwe beheersproject van de Directie ::
Coaching van de diensthoofden, anesthesist, chirurg en hoofdverpleegkundige
De terreinverpleegkundigen betrekken bij het veranderingsproces
Nieuwe taakverdeling en functiebeschrijvingen
Meer efficiënte aanwervingsstrategie
Opleidings- en ondersteuningsplan voor het verpleegpersoneel.

Auteur : Barbara Delbrouck
Bron : Osiris News (nr 24, september-november 2011)