Wereld Slaapdag 2014

Slaperigheid en rijvaardigheid : ligt u er wel eens wakker van ?

Naar aanleiding van de World Sleep Day wenst de Belgische Vereniging voor Slaaponderzoek en Slaapgeneeskunde (BASS) de aandacht te vestigen op het probleem van verhoogde slaperigheid achter het stuur. Uit een recent grootschalig Europees onderzoek naar slaperigheid achter het stuur (ESRS Wake-Up studie), waaraan ook 966 Belgen deelnamen, blijkt dat 39.7% verhoogde slaperigheid vertoont overdag.  21.9% rapporteerde een ongeval te hebben gehad te wijten aan slaperigheid.  Tevens bleek 48.7% een matig tot verhoogd risico te hebben op slaapapneusyndroom. De belangrijkste alarmtekens zijn :

• Moeilijk focussen, veel knipperen met de ogen
• Dagdromen, op 'automatische piloot' rijden en niet meer herinneren hoe men ergens is gekomen
• Regelmatig geeuwen of vaak in de ogen wrijven
• Moeite met het rechthouden van het hoofd
• Afwijken van het rechte baanvak
• Onrustig gevoel, vermoeidheid en irritatie

Achtergrondinformatie

Slaperigheid achter het stuur is een zeer frequente oorzaak van verkeersongevallen. Door bewustzijnsvermindering verliest de bestuurder controle over het voertuig. Typische ongevallen zijn kop-staart aanrijdingen in files (ondanks voldoende signalisatie) en verlaten van het rijvak, waarbij het voertuig de vangrails raakt of in de berm terecht komt.
Statistieken tonen aan dat deze ongevallen het vaakst voorkomen tussen 3 en 6 uur 's nachts.
Deze periode komt overeen met een toestand van maximale slaperigheid. Slaperigheid tijdens nachtelijk rijden manifesteert zich bij ieder individu, ongeacht leeftijd of beroep. Ook professionele chauffeurs zijn aan deze slaperigheid onderhevig. Slaperigheid en de complementaire toestand 'waakzaamheid' volgen een biologisch 24-uursritme. Een tweede piek van slaperigheid doet zich voor rond 2-4 uur in de namiddag. In de namiddagperiode tonen de statistieken eveneens een toename van het aantal verkeersongevallen.
In landen waar de verkeersstatistieken nauwkeurig worden bijgehouden is het risico op ongevallen door slaperigheid goed gekend. De werkelijke incidentie ervan wordt onderschat door onvoldoende rapportering aan de verbaliserende overheid. De bestuurder die een dergelijk ongeval veroorzaakt is immers niet geneigd melding te maken van de werkelijke toedracht. Nochtans weet men dat op de autosnelwegen dit soort ongevallen zich vaker voordoet dan ongevallen door alcohol. Het is ook gekend dat de aanwezigheid van een begeleidende slaapstoornis, bijvoorbeeld slaapapnoe of het gebruik van slaapmiddelen, het risico met factor 6 à 7 doet toenemen. Vaak zijn deze personen zich onvoldoende bewust van het gevaar dat zij lopen. Bij deze chauffeurs is medische controle en desgevallend klinisch slaaponderzoek een vereiste. In veel gevallen kan het risico genormaliseerd worden door medische behandeling of door het verstrekken van deskundig advies.
De ravage van verkeersongevallen door slaperigheid kan enorm zijn omdat de bestuurders geen ontwijk- of remmaneuvers verrichten op het ogenblik van de impact. Naast financiële en economische gevolgen is vooral de menselijke schade te betreuren, onder de vorm van verwonding of overlijden.

Meer informatie :

• Dr Daniel NEU, eenheidshoofd van het Slaaplaboratorium van het UVC Brugmann (coördinator van de dag in België), tel. +32 (0)2 477.25.54
• Prof. Johan VERBRAECKEN, medisch coördinator van het Multidisciplinair Centrum voor Klinisch Slaap- en Waakonderzoek (UZA), tel. +32 (0)3 821.35.93